OK, een voorbeeldje hoe het anders kan.
De vorige keer heb ik een blog geschreven over een ontwikkeling die ik heel voorzichtig zie opkomen. Ik heb een paar vragen gekregen of ik dan voorbeelden kan noemen van die opkomst. Er zijn er gelukkig meerdere, maar voor mij springt er eentje bovenuit.
Laten we eens een voorbeeld pakken dat niet zo heel ver van ons af ligt. Ik denk dan aan de aanleg en onderhoud van wegen. In heel veel gemeenten wordt dat werk nog traditioneel uitbesteed. Dat betekent dat de gemeente een bestek opstelt met eisen, te gebruiken materialen, hoeveelheden etc. Vervolgens mogen aannemers daarop inschrijven en wordt gekeken naar de aannemer die het bestek het goedkoopst kan realiseren. Wat is het resultaat? Een wirwar aan aanbestedingen, contractvormen, contracten en ander gedoe. Ontzettend leuk voor inkopers en inkooporganisaties. Aanbieders worden erg slim in het zoeken naar lacunes in de bestekken zodat er meerwerk gerekend kan worden en zodoende toch een redelijke marge op een werk gerealiseerd kan worden. Gemeenten worden steeds slimmer in het maken van bestekken en het dichten van lacunes, wat de aanbieders weer aanspoort lacunes te zoeken… Ik denk dat het beeld van de hond die achter zijn eigen staart aan rent wel duidelijk is?
Wat dan?
Nou, we kunnen eens beginnen met onderkennen dat het belang van de gemeente, namelijk het zorgen voor goede, betaalbare wegen voor haar inwoners en gasten en het belang van de aanbieders, namelijk het aanleggen of onderhouden van goede wegen voor een redelijke prijs, wel erg op elkaar lijken. In onze systeemwereld gaan we dat vervolgens dichtregelen met vuistdikke contracten met controles en boeteclausules. Daar spreekt eerder wantrouwen uit dan vertrouwen.
Dan de gemeente Schouwen-Duiveland. Het is voor mij het meest aansprekende voorbeeld van hoe het anders kan, waarbij ik alle mij niet bekende, maar zeker zo goede voorbeelden niet tekort wil doen. Deze gemeente heeft een strand. En je wilt niet weten wat daar voor contracten voor afgesloten moeten worden, wil je dat strand een beetje toonbaar en veilig houden. Totdat het roer omging. In plaats van voor alle taken aparte contracten af te sluiten, schreef de gemeente een aanbesteding uit voor een ‘blauwe vlag’. Welke aanbieder(s) hadden ideeën over de beste manier om het strand schoon en veilig te houden? Met de aanbieder met het beste plan is de gemeente verder gaan praten. Dat heeft geleid tot een langdurige overeenkomst, waarbij de gemeente duidelijk heeft wat de blauwe vlag voor het strand kost, de aanbieder een goed beeld heeft van zijn inkomsten en de mogelijkheid heeft om te innoveren. Beide partijen zijn tevreden, problemen of tekortkomingen worden snel opgelost omdat het in beider belang is dat de blauwe vlag behouden blijft. Het bespaart een hoop gedoe met het toetsen op naleving van contractvoorwaarden en het discussiëren over meerwerk. Natuurlijk controleert de gemeente periodiek of nog aan alle eisen wordt voldaan, maar dat is een gezamenlijk belang, geen eenzijdig belang.
De aanpak wordt inmiddels binnen de gemeente ook gebruikt voor het aanleggen en onderhouden van wegen en bekeken wordt voor welke diensten deze aanpak nog meer geschikt is.
Ik ben benieuwd of er iemand is met ideeën om deze aanpak ook toe te passen op één van de grootste hoofdpijndossiers van dit moment, namelijk de zorg op basis van de Wmo 2015 en de Jeugdwet. Want ook hier is volgens mij sprake van een gezamenlijk belang, namelijk de gemeente wil goede en betaalbare zorg beschikbaar hebben voor haar inwoners en de zorginstellingen willen graag goede zorg leveren tegen een redelijke prijs zodat de organisatie kan blijven bestaan. Lijkt me een leuke uitdaging, maar wie durft hem aan, of heeft het zelfs al voor elkaar?
Roel van den Bersselaar is partner bij Adlasz B.V., de adviseur voor het lokaal bestuur en sociaal domein.