SW-sector: onbekend, onbegrepen, onbemind?
De Sociale Werkvoorziening is, zover mij bekend, ooit opgericht met het nobele doel oorlogsgehandicapten van aangepast werk te voorzien. Die doelstelling is van lieverlee veranderd naar het aan mensen met een arbeidshandicap aanbieden van een zo regulier mogelijke, aan de arbeidshandicap aangepaste werkplek. Daarna is de doelstelling nog wat veranderd, waarbij de nadruk meer komt te liggen op het begeleiden van mensen vanuit de sociale werkvoorziening naar ‘regulier’ werk, wat dat dan ook mag zijn. De mensen die die stap niet (helemaal) kunnen maken, kunnen door middel van detachering of begeleid werken toch bij een reguliere werkgever aan de slag. Tot zover de doelstelling.
In de praktijk
Wat merken mijn Adlasz-collega’s en ik in de praktijk? Daartoe gestimuleerd door de deelnemende gemeenten, zijn de meeste SW bedrijven nog steeds gericht op het halen van winst op de Product Markt Combinaties die ze aanbieden. Of in elk geval op voorkomen van verlies. Want de praktijk leert dat veel gemeenten pas echt vragen gaan stellen aan het SW-bedrijf als er bijgelapt moet worden omdat er verlies wordt gemaakt. Veel gemeenten zijn heel tevreden over hun SW-bedrijf omdat er nooit bijbetaald hoeft te worden. Tot nu, het moment dat de subsidie voor de SW-sector lager werd en is opgegaan in de Integratie-uitkering Sociaal Domein. Nu is Leiden in last, want het SW-bedrijf kost ineens geld in plaats van dat het geld oplevert.
Nu weer even terug naar de doelstelling. Weet u nog, het zoveel mogelijk begeleiden naar regulier werk, of anders het door middel van detachering en begeleid werken plaatsen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt bij een reguliere werkgever. Waar in die doelstelling staat dat dat geen geld mag kosten? Of in elk geval niet meer geld dan het bedrag dat het Rijk hiervoor aan de gemeenten overmaakt? Staat er niet. Net zomin als dat er staat dat het meer geld moet kosten.
En nu? We zien steeds vaker dat zowel gemeenten als de SW-bedrijven het gat tussen doelstelling en aansturing ook zien. De SW-sector is zichzelf opnieuw aan het uitvinden in de omslag van productiebedrijf naar arbeidsontwikkelbedrijf. De gemeenten zien vaker in dat het meegeven van doelstellingen aan het SW-bedrijf (anders dan financiële) deze organisaties de mogelijkheid geeft de eigen toekomst helder te krijgen. Een arbeidsontwikkelbedrijf, waarin de kwaliteiten van de mens centraal staan en waarin gekeken wordt hoe die kwaliteiten verder te ontwikkelen, is een waardevol onderdeel van het instrumentarium van gemeenten op het gebied van re-integratie en het terugdringen van werkloosheid. In mijn beleving een stuk waardevoller dan de traditionele productieomgeving omdat het meer kan bijdragen aan het realiseren van de doelen van de gemeente. Als de gemeenten dit belang ook echt inzien, staan we aan het begin van een nieuwe, mooie verhouding tussen gemeente en SW-bedrijf.
Het grappige is dat bovenstaand stuk voor veel mensen uit de gemeentewereld aanleiding zal zijn te zeggen dat wij vooral vanuit de SW-sector redeneren. Dan worden we weer een SW-adviseur genoemd. De SW-sector zal zeggen dat deze blog is geschreven vanuit het gemeenteperspectief, dus Adlasz is een adviseur voor gemeenten. Alleen de mensen die snappen dat het hier niet gaat om voor of tegen, maar juist om de verbinding tussen twee onherroepelijk aan elkaar verbonden onderdelen van ons sociaal vangnet zullen de ongekende mogelijkheden van een goede samenwerking tussen beiden zien. Met hen gaan wij dan ook graag in discussie over de voor- en nadelen van de door ons gekozen benadering op basis van loonwaarde en horen wij graag alternatieven. Kom maar op!
Roel van den Bersselaar is partner van Adlasz B.V., de adviseur voor het lokaal bestuur en het sociaal domein. Dus voor gemeenten en SW-organisaties.